Fonksiyonel besinler, temel besin ögesi gereksinimlerini karşılamaya ek olarak, hastalıklardan korunmada ve sağlığın geliştirilmesinde rol alan, biyoaktif unsurlar içeren besin veya besin bileşeni olarak tanımlanmaktadır. Fonksiyonel besin, besinin doğal formunda bulunan aktif bir bileşen olabileceği gibi, teknolojik işlemlerle biyoaktif unsurlarla zenginleştirilmiş ve böylece sağlık üzerinde olumlu etkileri olan bir besin de olabilir.
1. Bitkisel Kaynaklı Fonksiyonel Besinler
Fitokimyasallar; meyvelerde ve sebzelerde bulunan, günlük diyetle alınabilen ve insan metabolizmasını dejeneratif hastalıklardan koruyan maddeler olarak tanımlanmaktadır. Fonksiyonel besinlere örnek bir grup da prebiyotik besinlerdir. Prebiyotikler lifli besinlerde bulunan, gastrointestinal sistemin üst bölümlerinde sindirilmeden kolona ulaşabilen, kolon florasında bulunan bazı bakteriler tarafından fermente edilebilen, fermente eden bakterilerin sayısını ve aktivitesini artırarak bireyin sağlığını olumlu yönde geliştiren bileşenler olarak tanımlanmaktadır. Kurubaklagiller, buğday, yulaf, arpa, çavdar, badem, ceviz, soğan, sarımsak, kereviz, pırasa, domates, kuşkonmaz, enginar, muz, elma, çilek ve üzüm gibi besinler de prebiyotik özellikleri nedeniyle fonksiyonel besin olarak kabul edilmektedir.
Fermente sebzeler, meyveler ve tahıllar da birçok biyoaktif bileşene sahip olması nedeniyle fonksiyonel besin olarak kabul edilmektedir. Geleneksel bitkisel fermente besinler arasında boza, tarhana, turşu, soya ürünleri (tempeh, miso vb.), hardaliye, şalgam, sofralık zeytin, şarap ve bira yer almaktadır.
2. Hayvansal Kaynaklı Fonksiyonel Besinler
Deniz ürünleri omega-3 yağ asitleri, antioksidanlar ve diğer biyoaktif unsurlar açısından zengin fonksiyonel besinler olarak kabul edilmektedir. Omega-3 yağ asitlerinin kardiyovasküler hastalıklar, kanser ve diyabet risklerini düşürdüğü, immün sistem fonksiyonlarını iyileştirdiği, alerjik hastalıklar, romatoid artrit, dermatolojik, psikolojik ve nörolojik hastalıkların klinik belirtilerini hafiflettiği bildirilmektedir.
Süper Besinler
Literatüre göre fonksiyonel gıdaların kategorilerinden biri olan geleneksel fonksiyonel gıdalar, insan vücudunda belirli etkilere sahip biyoaktif bileşikler içerir. Son yıllarda birçok bilimsel çalışma, besin bileşimi insan vücudunun düzgün işleyişini güçlendirmek ve desteklemek için ideal olan sınıf dışı işlenmiş gıdaların önemini göstermektedir. Bu gıdalar süper gıdalar olarak bilinir.
İnsan vücudu için faydalı olduğu kanıtlanmış süper besinlerin en önemli biyoaktif bileşenleri çoklu doymamış yağ asitleri (ω-3, ω-6), vitaminler, mineraller, probiyotik mikroorganizmalar, antioksidanlar, esansiyel amino asitler, polisakkaritler ve çeşitli enzimlerdir. Süper besinlerin en önemli özelliği antioksidan aktiviteleri olduğundan, en önemli antioksidanları arasında çoğunlukla A, C ve E vitaminleri, flavonoidler, selenyum, β-karoten, çinko, likopen, albümin, ürik asit, bilirubin, koenzim Q10 ve antosiyanidinler gibi polifenoller bulunur.
Özellikle, çeşitli çalışmalardan elde edilen verilere göre en önemli süper besinler şunlardır:
Meyveler: nar, orman meyveleri (berries), yaban mersini, ahududu, çilek, goji meyvesi, nohut, üzüm, acai meyvesi
Kuru yemişler: ceviz, badem, tahıllar
Bakliyatlar: kırmızı fasulye, kakao, tatlı patates, damla sakızı
Sebzeler: brokoli, ıspanak
Deniz yosunu: spirulina, chlorella
Süt ürünleri: Kefir, eşek sütü
Otlar: zencefil, ginkgo biloba, çay
Arı ürünleri: bal, arı sütü
Bahçeşehir MerveDiyet Merkezi Diyetisyenleri olarak bu yazımızda süper besinler ve fonksiyonel beslenme konusunu sizlerle paylaştık. Sizler de beslenme danışmanlığı almak isterseniz 0533 935 90 14 numarasından bize ulaşabilirsiniz